Evliya Çelebi, Gaziantep hakkında yaptığı gözlemlerle şehrin mimarisi, kaleleri ve pazar yerleri hakkında kapsamlı bilgiler sunmuştur.
AYINTAB 32 MAHALLE’DEN OLUŞUYOR
Evliya Çelebi, tarihi kaynaklarında Gaziantep’in 32 mahalleden oluştuğunu, toprak ve kireçle kaplı evleri, sanat harikası camileri ve geniş çarşıları ile dikkat çektiğini kaleme almıştır. Özellikle Boyacıoğlu Camii ve Tahtalı Cami gibi yapıların estetik ve yüksek mimarisi öne çıktığı belirtilmektedir. Ayrıca, Gaziantep’e özgü pek çok saray ve hamamın varlığına da dikkat çekmiştir.
ANTEP KALESİ: DERİN HENDEKLER
Evliya Çelebi, seyahatnamesinde Gaziantep Kalesi’nin muazzam yapısını ayrıntılı bir şekilde anlatmıştır. Kale, yüksek bir kaya üzerine inşa edilmiştir ve etrafı derin hendeklerle çevrilidir. Çelebi, kalenin savunma sistemini, mazgal deliklerinden yedi katlı demirden yapılan savunma mekanizmalarına kadar övgü dolu bir dille kaleme almıştır.
GAZİANTEP’TE O DÖNEM KADINLAR VE ERKEKLER
Gaziantep halkının giyim tarzı ve yaşam şekli, Evliya Çelebi’nin eserlerinde yer bulmuş, özellikle kadınların zarif kıyafetleri ve güzellikleri övgüyle anılmıştır. Ayrıca halkın misafirperverliği ve tatlı dilli olmaları hakkında olumlu ifadelerle dikkat çekilmiştir; bununla birlikte bölgede hâkim olan peltek konuşma tarzını da mizahi bir dille aktarmıştır.
ANTEP’İN ZENGİN MUTFAĞI
Evliya Çelebi, “Şehr-i Ayıntab-ı Cihan” ifadesiyle Gaziantep’in tarihi, kültürel ve doğal güzelliklerini yansıttığını ifade etmiştir. Gaziantep’in ünlü mutfak kültürüne de yer veren Çelebi, nar, incir, dut, ve şeftali gibi meyvelerle dolu bahçelere ve yöresel lezzetlere dikkat çekmiştir.
EVLİYA ÇELEBİ VE GAZİANTEP
Evliya Çelebi’nin eserleri, günümüzde Gaziantep’i ziyaret edenler için önemli bir kaynak olmakta ve şehrin tarihi ile kültürünü anlamada katkı sunmaktadır.
EVLİYA ÇELEBİ KİMDİR?
Evliya Çelebi, 1611 yılında İstanbul’da varlıklı bir ailede dünyaya gelmiştir. Ailesinin kökeni Kütahya’ya dayanmaktadır; babası Derviş Mehmed Zılli, sarayda kuyumcu olarak görev yapmıştır. Eğitimine mahalle mektebinde başlamış, ardından Şeyhülislam Hamit Efendi Medresesi’ne ve daha sonra Enderun’a devam etmiştir. I. Murad döneminde kurulan bu okul, Osmanlı tarihinin sonlarına kadar (1908) varlığını sürdürmüştür.
Evliya Çelebi, okul dışında Arapça, güzel yazı, müzik ve yabancı diller gibi derslerle kendini geliştirmiştir. Kur’an eğitimi sonrasında hafız olmuştur. Eğitimini tamamladıktan sonra dönemin padişahı tarafından sarayda görevlendirilmiştir. Ancak Evliya Çelebi, yeni yerler keşfetme arzusuyla sarayda uzun süre kalmamış, önce İstanbul ve çevresini ardından sırasıyla Bursa ve İzmit’i gezmiştir. 51 yıl boyunca Osmanlı topraklarının büyük bir kısmını dolaşmış; bu deneyimlerini seyahatnamelerinde kendi tarzıyla kaleme almıştır.
Eserleri, toplamda 10 ciltte toplanmıştır. Seyahatleri tarihleri ve cilt sıralamaları şöyle sıralanmaktadır:
– 1630 – İstanbul ve çevresi
– 1640
