Tekerleğin icadı, insanlık tarihinin en önemli gelişmelerinden biri olarak değerlendiriliyor. Ancak yeni arkeolojik buluntular, tekerleğin geçmişini 6.000 yıl daha geriye taşıyabilir. Daha önce, ilk tekerlek örneklerinin günümüzden yaklaşık 4.000 yıl önce Mezopotamya’da (günümüz Irak’ında) çömlek yapımında kullanıldığı düşünülüyordu. Taşıma amaçlı ilk tekerlekli araçların izlerinin ise yaklaşık 500 yıl sonra, Tunç Çağı döneminde ortaya çıktığı belirlenmişti.
İsrail’deki bir arkeolojik kazı alanında keşfedilen merkezi deliklerle çevrili çakıl taşlarının, dönme hareketine dayalı araçların gelişiminde yeni bir gelişme gösterebileceği düşünülüyor.
İLK TEKERLEK ŞEKLİNDE NESNELER: 12.000 YILLIK DELİKLİ ÇAKIL TAŞLARI
Nahal-Ein Gev II kazı alanında, çoğunluğu kireçtaşından oluşan yüzlerce delikli taş gün yüzüne çıkartıldı. Bu taşların yaklaşık 12.000 yıl öncesine ait olduğu tahmin ediliyor. Araştırmacılar, bu yapılarının iğ ipliği gibi lifleri bükerek iplik haline getirmek için “makaralar” olarak kullanıldığını öne sürüyor.
Kudüs İbrani Üniversitesi’nden araştırmacılar, bu taşların replikalarını üreterek keten iplik eğirmeyi başardı ve bu taşların, ilk dönme hareketi sağlamada kullanılan tekerlek biçimli nesneler olduğu sonucuna vardı. Çalışmayı gerçekleştiren Profesör Leore Grosman, “Bu delikli taşlar, merkeze bağlanmış bir eksenle dönebilme kapasitesine sahip, taşıma amaçlı olmamakla birlikte ilk tekerleklerdir” açıklamasında bulundu.
Bu erken dönemdeki kullanımın, çömlekçi tekerleği ve araba tekerleği gibi tekerleğe dayalı diğer icatların gelişimini desteklediği düşünülmektedir.
MODERN TEKNOLOJİ İLE GEÇMİŞE YOLCULUK
Araştırma ekibi, modern teknolojinin bu eski nesneleri inceleme imkânı sunduğunu ve tarih öncesi zanaatkarların yenilikçi yaklaşımlarını anlamaya yardımcı olduğunu ifade etti. Bu çalışma, tarih öncesi ile modern teknolojiyi birleştirerek insanın yaratıcı süreçlerini daha iyi kavramamıza olanak tanımaktadır.
Araştırma ekibi, bulgularını Plos One dergisinde yayımlanan makalelerinde şöyle tanımladı: “Tekerlek ve eksen, doğrusal hareketi döner harekete dönüştürerek insan teknolojisi tarihinde devrim yaratmıştır. Antik çağdaki kökeni sıklıkla Tunç Çağı’ndaki taşımacılık ile ilişkilendirilirken, biz 12.000 yıllık Natufian köyünde bulunan ve daha önceki bir bulguyla ilgileniyoruz.”
Araştırmacılar, bu taşların lifleri büküp iplik haline getiren makaralar olarak kullanıldığına dair inançlarını ortaya koyuyor.
