Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50’si göz önünde bulundurularak belirlenen yoksulluk sınırına göre yoksulluk oranı, 2023 yılında 0,9 puan gerileyerek yüzde 13,5 seviyesine düştü.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2023 yılına ait Yoksulluk ve Yaşam Koşulları İstatistikleri’ni açıkladı. Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması’nın sonuçları 2022 yılına dayanmaktadır. Gelir ve yoksulluk hesaplamalarında, hanehalkı gelirleri büyüklükleri ve kompozisyonları göz önünde bulundurularak eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine dönüştürüldü.
Sosyal olarak belirli bir gelirin altında kalan bireyler, göreli anlamda yoksul olarak değerlendirilir. Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50’si esas alındığında, 2023 yılı yoksulluk oranı yüzde 13,5 olarak tespit edildi. Medyan gelirin yüzde 60’ı dikkate alındığında ise, yoksulluk oranı geçen yıla göre 0,3 puan düşüş göstererek yüzde 21,3 olarak kaydedildi.
Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 40’ı üzerinden belirlenen yoksulluk sınırındaki oran, 2022 yılına göre 0,6 puan azalarak yüzde 7,0 oldu. Medyan gelirin yüzde 70’i üzerinden hesaplanan yoksulluk oranı da bir önceki yıla göre 0,3 puan azalarak yüzde 29,0 olarak belirlendi.
Yoksulluk oranı en düşük seviyeye, çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hanehalklarında ulaştı. Hanehalkı tipi incelendiğinde, çekirdek aile dışı birden fazla kişiden oluşan hanelerde yoksulluk oranı 4 puan azalarak yüzde 7,7’ye, tek kişilik hanelerde ise 0,2 puan azalarak yüzde 7,3’e geriledi. Bir çekirdek aile ve diğer bireylerden oluşan hanelerde yoksulluk oranı 2,6 puan azalarak yüzde 17,0, tek çekirdek aileden oluşan hanelerde ise 0,6 puanlık azalışla yüzde 13,3 olarak hesaplandı.
Eğitim durumuna göre yoksulluk oranları değişmektedir. Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50’si dikkate alındığında; okur-yazar olmayanların yüzde 25,4’ü, okulu tamamlamayanların yüzde 23,6’sı, lise altı eğitim alanların yüzde 13,6’sı, lise mezunlarının ise yüzde 7,2’si yoksul olduğu belirtilmiştir. Yükseköğretim mezunları arasında yoksulluk oranı en düşük seviyede olarak yüzde 2,7 olarak kaydedilmiştir.
Maddi ve sosyal yoksunluk oranı ise yüzde 14,4 olarak tespit edilmiştir. Bu oran, hane düzeyinde sorgulanan çeşitli değişkenlerin yanı sıra, fert düzeyinde alınan verilerle hesaplanmaktadır. 2022 yılında yüzde 16,6 olan bu oran, 2023 yılında 2,2 puan düşerek yüzde 14,4 seviyesine gerilemiştir.
Sürekli yoksulluk oranı, dört yıllık panel veri kullanılarak hesaplanmıştır. 2023 yılı sonuçlarında, eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 60’ına göre belirlenen bu oran, bir önceki yıla göre 1 puan azalarak yüzde 13,0 olarak belirlenmiştir.
Ülkemizdeki bölgesel dağılımlara bakıldığında, göreli yoksulluk oranı en düşük seviyeye TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) bölgesinde ulaşırken, en yüksek oranlar ise yüzde 14,6 ile TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) ve yüzde 13,9 ile TR82 (Kastamonu, Çankırı, Sinop) bölgelerinde kaydedilmiştir.
Yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olanların oranı ise yüzde 30,7 olarak hesaplanmıştır. Bu oran, 0-17 yaş grubunda yüzde 40,1, 18-64 yaş grubunda yüzde 28,0 ve 65 yaş ve üstü grupta yüzde 23,1 seviyesindedir.
Kendilerine ait bir konutta yaşayanların oranı, geçen yıla göre 0,5 puan azalarak 2023 yılında yüzde 56,2 olarak belirlenmiştir. Kirada oturanların oranı yüzde 27,8, lojmanda yaşayanların oranı ise yüzde 0,9’dur.
Konutların izolasyon sorunları da önemli bir mesele olarak öne çıkmaktadır. Kurumsal olmayan nüfusun yüzde 32,6’sı konutunda ısınma problemi yaşarken; yüzde 32,0’ı ise çeşitli çevresel sorunlarla karşılaşmaktadır.
Taksit ödemeleri veya borçları bulunan hanelerin oranı yüzde 58,0 olarak tespit edilmiştir. Nüfusun yüzde 5,7’sine bu ödemelerin yük getirmediği, yüzde 14,9’una ise önemli bir yük oluşturduğu belirtilmiştir.
Hanelerin farklı harcamalarla ilgili durumu da incelendiğinde, yüzde 58,8’inin evden uzakta bir haftalık tatil masraflarını, yüzde 39,2’sinin ise iki günde bir et, tavuk ya da balık içeren yemek masraflarını karşılayamadığı beyan edilmiştir.
